‘Ik proef vakantie,’ zei ze, en genoot zichtbaar van haar ijsje met aardbeiensmaak.
‘Synesthesie’, zo heet het verschijnsel waarbij een zintuiglijke waarneming ongewild ook een of meerdere andere zintuigelijke indrukken oproept. Dit te veel aan nutteloze verbindingen tussen gebieden in de hersenen sterft normaal gezien af in de vroege jeugd. Bij een aantal onder ons blijven die verbindingen ook op latere leeftijd voortbestaan.
Zo zag ik onlangs een ijsvogel. Als een vliegende blauwe edelsteen flitste hij laag boven het water. Ik liep langs de Nete, maar zag de Nijl. Mijn armen jeukten. Ik herkende de geur van overrijpe tomaten.
‘Wat vreemd,’ zal je denken. Niet als je weet dat ik vijfentwintig jaar geleden een maand in Caïro verbleef. Om vijf u ’s ochtends vertrok daar een minibus. Twee uren later bereikte die een vergeten dorp in de woestijn. We stapten uit. Achter de poort: een tweehonderdtal mensen, besmet met lepra. Wij droegen een stofmasker.
Het werk bestond uit het schilderen van de muren. ‘In het blauw, als de lucht’, zei de verpleegster. ‘Dat houdt muggen weg.’ We aten samen. Er werd gelachen en gedanst. De kinderen speelden met ballonnen.
’s Middags reden we terug, de lange rit door het hete zand. We kochten tomaten in de stad. ’s Avonds een boottocht op de Nijl. We keken naar de dans van de Derwisj. Hij draaide zich in trance. De dansende kleuren bleven jaren hangen in mijn hoofd.
Toen zag ik de ijsvogel.
De wereld is in lockdown. Je bent thuis. De kans is groot dat je na het lezen van deze tekst naar buiten kijkt. Je ziet een blauwe lucht. Je krabt even onder je arm, proeft een overrijpe tomaat en hoort het slotakkoord:
En terwijl de aarde volgens de onwrikbare wet van de zwaartekracht om zijn as bleef draaien, zijn uit dat simpele begin zonder einde de prachtigste en wonderbaarlijkste vormen geëvolueerd, en ze evolueren nog steeds. (Charles Darwin, Het ontstaan van soorten door natuurlijke selectie, ofwel het bewaard blijven van rassen die in het voordeel zijn in de strijd om het bestaan, 1872)
De ijsvogel is een van de meest kleurrijke vogels. Hij is gespecialiseerd in het vangen van vis. Vanop zijn zitpost tuurt hij naar vissen in het water. Hij duikt en pikt de vis op uit het water. Hij slaat de vis dood en draait hem zo, dat de vinnen naar achter wijzen. Als de kop van de vis vooraan uitsteekt, is dit een vis om aan zijn jongen te voederen. De naam ‘ijsvogel’ verwijst naar de metaalachtige glans van het blauwe verenkleed.
Hier vind je een filmpje van een vissende ijsvogel in slow motion. Ter vergelijking kan je hier het filmpje bekijken van de dansende Derwisj Mohamed Shahin uit Caïro.