tsjip

In drie weken tijd was het me nooit opgevallen. Het milde gekwetter ging op in het ochtendgebeuren van een ontwakend huis ouderlingen.

In de leegte van het woonzorgcentrum waar ik sinds 21 september werk, hoorde ik zondagochtend bij het binnenkomen een trompetachtig snorren. Het vreemde geluid lokte me naar een grote houten zeshoek in het centrum van de open ruimte. Achter de tralies herkende ik de zebravinken uit mijn kindertijd. De roodoranje snavel staat als een dwarse piramide tegen de kop gekleefd. In het wit onder het oog loopt een zwarte streep. Een oranje wangvlek siert de mannetjes.

Het cafetaria van het woonzorgcentrum sluit op 17/10. Dit om kruisbesmetting te vermijden. Ik las de laatste zin een tweede maal op het blad aan de automatisch opengaande deur. De verschillende woonhuizen zijn van elkaar gescheiden door een gemeenschappelijke ruimte in het midden. Ik drukte de code in en betrad een van de afgesloten huizen.

Vrijdag werd ieder noodgedwongen onderworpen aan een test. Vanuit de zetel ontwaarde ik een imker. Een venijnig stokje wriemelde tot diep in een van mijn neusgaten. De imker roofde een van mijn honingraten leeg. Ik dacht aan een bij en de gevaren van kruisbestuiving. De kruising van een sierpompoen met een courgette leidt tot vergiftigd zaad en dodelijke vruchten. Dertig meter plantafstand is een goed idee, zeggen moestuinspecialisten. Een woonzorgcentrum is bepaald geen moestuin, al begint het er soms hevig op te lijken.

Ik luisterde nog even naar de zang van de zebra’s. Iedere zebravink heeft een ander geluid. Het mannetje maakt de melodieën. Hoe meer lettergrepen, hoe intelligenter. De jongen leren het gezang van hun vader. Als die vader er niet meer is, leren ze het aan via hun broers die het wel van hun vader konden leren. Ook dat doet de natuur ons voor.

Voor mijn vader (1/11/1941 – 19/10/2008)

Ik werd verleid door zijn schoonheid en charme. Maar, wie het zwaarst is aangepakt, dient het meest gekoesterd. Dit bedacht ik te laat, net nadat ik mijn stem op de vogel van het jaar had ingezonden via deze website.

Met de verkiezing van ‘Vogel van het jaar’ levert Vogelbescherming Vlaanderen dit jaar haar bijdrage tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de Europese Green Deal op het vlak van vervoer. Daarom zet ze twaalf vogelsoorten op de sporen. Alle twaalf maken ze gretig gebruik van de voordelen van een duurzaam, innovatief en veilig vervoer. Zo lopen de ringmus en de roek al eens graag op de sporen. De grauwe kiekendief geniet van het uitzicht over de sporen. De ooievaar en de visarend maken zelfs hun nesten boven de sporen.

Onder de loep genomen, is het meest belaagd, bedrogen en beschoten, de spreeuw. De spreeuwenpot, een aarden kruik met een opening langs de zijkant, bleek een handig middel om de middeleeuwse mens op zijn culinaire wenken te bedienen. De potten aan de gevel deden dienst als nestkasten. Eens de jongen vet genoeg, werd dat spreeuwenhuis een loodzwaar kruis. Moeder nam de jonge vogels door het gat in de kruik uit het nest. ‘Wat eten we vanavond?’ riepen de kinderen. ‘Spreeuwensoep!’ brulde ze terug van boven haar dampende pot. 

De wet op de afschaffing van de vogelvangst maakte in 1972 een einde aan dergelijke vogelonvriendelijke praktijken. Het spreeuwenvolk slaagde er helaas niet in de culinaire wandaden te ontlopen: In 1986 betaalde je 7 BEF voor een ongekuiste en 12 BEF voor een gepluimde spreeuw. Aan de kust werden ze je voorgeschoteld als jonge kwartels. En alsof dat niet volstond: Tot nog geen halve eeuw geleden gebruikten fruittelers dynamiet om spreeuwen op te blazen.

De verdelging, het gebrek aan natuurlijke broedplaatsen, de crash van insecten en de teloorgang van andere voedselbronnen zijn verantwoordelijk voor de halvering van het aantal spreeuwen sinds de jaren ’80.

De spreeuw is nochtans een prachtige vogel. In het zonlicht verschijnt een paarsgroene gloed op het wit gespikkelde verenkleed. Hij stapt parmantig, wipt niet op twee poten tegelijk, maar zet de ene poot netjes na de andere. Zijn netvlies is  ultragevoelig. Hij focust eerst verschillende keren met één oog, daarna met het andere. Zijn hersenen vlechten de twee informatiebronnen door elkaar. Beter dan andere dieren kan hij een grote oppervlakte detecteren. Probleemloos pikt hij met zijn scherpe snavel de insectenlarven uit de onder het gras verborgen gangen.

In het najaar arriveren de spreeuwen vanuit Noord- en Midden-Europa in onze streken. Met duizenden tegelijk zoeken ze bij valavond een slaapplaats. Je ziet ze op en neer golven in de lucht. De spreeuwen ‘dansen’ in een zelf-organiserend systeem: één vogel houdt vijf of zes andere vogels in de gaten en reageert bliksemsnel. Net als bij een school vissen verandert zo de ganse groep in vloeiende bewegingen van richting.

De spreeuw roept, zingt en mixt geluiden. Hij produceert tegelijk boven- en ondertonen en kan zijn omgevingsgeluiden perfect imiteren. Hij kopieert moeiteloos het geluid van een kikker, een buizerd, een kip of een specht, maar evengoed dat van dichtgaande treindeuren. En zo beland ik terug op het juiste spoor.

Ik stemde dit jaar voor de derde maal op de ‘Vogel van het jaar’. In 2019 koos ik de grote bonte specht. De steenuil won. In 2020 ging  ik voor het paapje. De goudvink liep weg met de medaille. Voor 2021 viel ik voor de charmes van de blauwe reiger. Ik hoop op een glansrijke zege voor de spreeuw.

Men zegge het voort…

Breng je stem uit op een van de genomineerden voor 2021 via www.vogelvanhetjaar.be!

Dit is de 15de editie van de verkiezing van ‘Vogel van het jaar’. Hieronder vind je een lijst van de winnaars van de voorbije jaren.

2007 Roodborst

2008 Steenuil

2009 Boerenzwaluw

2010 Winterkoninkje

2011 Bosuil

2012 Gierzwaluw

2013 IJsvogel

2014 Kerkuil

2015 Boomvalk

2016 Heggenmus

2017 Groene specht

2018 Merel

2019 Steenuil

2020 Goudvink

2021 ?

‘Welkom om te helpen met schrijven, als het kan.’ Ik keek even raar op toen ik het las. Er stond geen naam onder het bericht. Ik schrijf al eens graag een woordje neer, maar iemand helpen met schrijven, dat was nieuw. Twee uren later viel mijn frank. Het was Ignace, de huisringer van het VOC, die vanaf half juli tot eind oktober bij het ochtendgloren te vinden is aan zijn netten. Vol passie en met de meeste zorg klemt hij zoveel mogelijk overtrekkende vogels een ring rond de poot.

 Ik ging maar al te graag mee. Om 7.30 u stond ik aan de ringhut. Een eerste controle van de mistnetten leverde mij aardig wat schrijfwerk op: fitis, tjiftjaf, kleine karekiet, sprinkhaanzanger, zwartkop, grasmus, heggenmus, roodborst, gekraagde roodstaart en roodborsttapuit. Ik noteerde soort, leeftijd, geslacht, gewicht en vleugellengte. Een sprinkhaanzanger herken je aan zijn waaierstaart, meer wit op de borst wijst op een jonge fitis, contrastkleur op de veren betekent eerstejaars, lange staartpennen is een ‘mannetje boer’ (boerenzwaluw) enzovoort. In het rijk der vogels telt elk detail.

Een tweede ronde langs de netten bracht ons behalve een enkele pimpel- en koolmees ook een zonderlinge draaihals. De draaihals behoort tot de familie van de spechten. Het is een zeldzame doortrekker die overwintert in Afrika ten zuiden van de Sahara. Zijn naam dankt hij aan zijn flexibele hals die hij in vreemde kronkels kan draaien. Even later richtten vijf paar ogen een bewonderende blik op een rietzanger mét een ring. Deze zangvogel kreeg zijn ring in Noorwegen. In de laatste ronde haalde Ignace een vaalbruine boef met grijze kopkap en spierwitte keel uit het net: een braamsluiper.

Ik vervolledigde de vogellijst van 14 september met witte en gele kwikstaarten uit de slagnetten. De top 3 bestond uit boerenzwaluw (54), kleine karekiet (24) en zwartkop (19). Op vier uren tijd werden 145 vogels en 18 soorten geringd en weer vrijgelaten. Ignace gaf alle gegevens door aan het Belgisch Ringwerk (BeBirds) van het KBIN (Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen). Met behulp van alle verzamelde ringgegevens zorgen zij mee voor de bescherming en instandhouding van de vogelsoorten.

Op www.trektellen.nl kan je nauwkeurig de trektellingen en ringvangsten van de overtrekkende vogels volgen.

Ik stuurde Ignace vandaag een bericht terug: ‘Als ik kan helpen schrijven, met alle plezier!’

Ann